Giresun Dereli İlçesi

Dereli Giresun ilinin bir ilçesidir. Giresun ilinin güneyinde, Şebinkarahisar yolunun 32. km. sinde Aksu Vadisi üzerinde yer alır. Dereli 1926’da nahiye, 1 Nisan 1958 yılında da ilçe olmuştur. Daha önceleri aynı yerde birkaç ev ile Türk ve Rum esnafın dükkânının bulunduğu Dölçukuru denen bir köy bulunmaktaydı.

Başbakanlık devlet arşivinde bu köy Yar Ali Bey isimli bir beyin tımarı olarak 1500’lü yıllarda kayıtlı olduğu ve 400 has Akça vergi ödediği görülmektedir.

Dereli Tarihi

Dereli tarihini Giresun’un tarihi içinde incelemek ve değerlendirmek gerekir. Giresun 1397 yılında Türkmen beyi Emir Oğlu Süleyman Bey tarafından fethedilmiş ve Türk yurdu haline getirilmiştir. Bu tarihten sonra Giresun ve çevresinde Türk nüfusun yerleşmeye başladığı görülür. Türkler Dereli’ye iki koldan gelmişlerdir. Orta Asya Horasan’dan gelen Oğuz Türkmen boyları, Kelkit vadisi boyunca Şebinkarahisar’a ve Dereli’nin güneyine yerleşmeye başladılar. Diğer kol Harşit vadisine yerleşmiş olup, bunlardan bir kısmı ilçe çevresine gelerek yerleşmişlerdir. Daha sonra İstanbul’un Haçlılar’ın eline geçmesinden sonra Sinop çevresindeki Çepni adlı Oğuz boyları doğuya doğru ilerleyerek Giresun çevresi ve Dereli ilçesine de yerleşmişlerdir.

Ayrıca Dereli ve civarına gelen Türkmenler Selçuklu döneminde bölgeye yerleşmişlerdir. Mesela 1398 tarihinde Yıldırım Beyazıt yöreyi Osmanlılar’ a bağlamak üzere yapmış olduğu seferde Canik Beyliğinin merkezi Samsun’u ele geçirmiştir. Bu olay üzerine Dereli ve çevresinde yaşayan Türkler Osmanlılar’a katılmışlardır. Ankara Savaşından sonra Timur yöreyi Türkmen, Hacı Emiroğlu Süleyman Bey’e iade etmiştir. Bu dönemlerde Dereli çevresinde Akkoyunlu Türkmen, Hükümdarı tarafından şahıslara vakfedilmiş topraklar bulunmaktadır. Dereli ve çevresi Selçuklular’dan bu yana Türk toprağıdır. Düşman işgali görmemiştir.

Ayrıca Prof.Dr. Faruk Sümer’in Oğuzlar/Türkmenler isimli eserinde Dereli de içinde olmak üzere Giresun ve Trabzon’un bir bölümünün 1515 yılındaki tahrir defterlerinde Vilayeti Çepni olarak ayrı bir bölge olarak gösterildiğini ve buralardaki köylerin isimlerinin hep Tükçe olduğunu ve buralarda yaşayan Türkmenlerin Hacı Bektaşi Velinin Müridleri olduğunu yazar.

Dereli ve çevresi Giresun kazasının bir köyü olarak,tanzimat dönemine kadar Trabzon’ a bağlandı. Tanzimattan sonra Karahisar’ı Şarki (Şebinkarahisar) sancağına, sonra yine salnamelere göre Trabzon’a bağlı kaldı. Gürcistan’ın Ruslar tarafından işgal edilmesiyle müslüman Gürcüler göç ederek 1892 yılında ilçeye bağlı bazı köylere yerleşmişlerdir. Cumhuriyet döneminde 1926 yılında Dereli, Giresun’a bağlı bir nahiye yapıldı. 1 Nisan 1958 yılında 7033 sayılı Kanunla Dereli ilçesi kurulmuştur.

Giresun Dereli İlçesi Coğrafi Yapısı

Giresun ilinin güneyinde, Şebinkarahisar yolunun 32. km. sinde kurulan ilçe Aksu Vadisi üzerine yerleşmiştir. Doğuda Keşap, Yağlıdere, batıda ise Bulancak ilçeleri yer almaktadır.İlçe yaylalar diyarı diye anılır.

Başka bir deyişle Giresun’un diğer ilçeleri gibi son derece dik ve engebeli bir araziye sahip olan Dereli, 3000 metre yükseklikteki Karagöl-Kırklar dağının rakımına kadar ulaşabilmektedir. Giresun Dağlarının en yüksek tepesi Olan Abdal Musa tepesinin Rakımı 3331 metredir. İç Anadolu’ya doğru geçiş, Eğribel geçidi üzerinden yapılmaktadır. İlçenin yüzölçümü yaklaşık 820 km2 dir. İlçedeki yağış ortalaması 1300 mm. ye ulaşmaktadır.
Ekonomi

İlçede herhangi bir fabrika ,önemli üretim tesisi yoktur ancak yeni hidroelektrik santrali kurulmaktadır. İlçe halkı genellikle gurbetçidir. İlçeyi sahile bağlayan Şebinkarahisar karayolu asfalt olup tüm köy yolları çoğunlukla betondur.. Son zamanlarda bazı köy yollarında betonlama çalışmaları yapılmaktadır.

Bölgede fındık en önemli tarım ürünüdür. İlçenin bazı köyleri orman köyü olduğundan, orman köylüsünü kalkındırma amaçlı kooperatifler bulunmaktadır.

Ayrıca bölgede büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yanında, tatlı su balıkçılığı da yapılmakta. Fazla ticari olmasa da kümes hayvanları yetiştirilmekte ve arıcılık yapılmaktadır.

Sonuç olarak Dereli ilçesi organik tarıma uygun olmasına karşı bölge insanını göç vermesi dolayısıyla yapılmamaktadır.

Dereli’de Eğitim

İlçede eğitimiş insan oranı yüksektir. 3 adet lise ve Yatılı Bölge Okulu bulunmaktadır. Sağlık Meslek Lisesi maalesef ilgisizlikten kapatılmıştır. İlçe halkının yüzde 98’i okuma yazma bilir. İlçeye G.Ü ye bağlı Meslek Yüksek Okulu kurulmuştur.

Dereli’de Turizm

İlçede Turizm henüz tam gelişmemiş olup ekonomiye katkısı sınırlıdır. Daha çok iç turizm, Yayla Turizmi hakimdir. Ayrıca Doğu Karadeniz’in en Önemli Yaylalarından Kümbet ve Bektaş ilçe sınırları içinde bulunmaktadır. Turizmi geliştirmek için her yaz Temmuz ayının 2nci pazar günü Kümbet yaylasında yayla şenlikleri düzenlenmektedir. Ayrıca çok eski yüzyıllardan buyana her yıl Mayıs ayının 6ncı günü Hıdırellez şenliklerinin düzenlendiği Sütlüce Mah. Zırlıhan köyünde bulunan ,İlçenin, civar köylerin ve Denizin Kuşbakışı muhteşem görüntüsüne hakim GUSKUN tepesi gerçek den görülmeye değerdir.

Sonuç olarak ilçenin önemli tarihi eserleri arasında, Hisar Köyündeki Meryem ana manastırı, Kuşluhan Kalesi, Yavuzkemal köyü hanlarını ve tarihi ören yeri, Akkaya Köyündeki Çobankayası resimleri ve çok sayıda kemer köprüler ve Ocak yerleri bulunmaktadır.

Giresun Dereli Yaylacılık

Göçebe Türkmen Çepnilerin orta asyadan buyana getirdikleri adetlerden olan yaylacılık ilçede yaygın olup, hayvanlarını otlatmak için yöre halkı yaylaya çıkmaktadır. Ayrıca Bektaş ve Kümbet yaylalarının ilçe sınırları içinde olması dolaysıyla yayla şenliklerinin yapıldığı aylarda ilçede sosyal ve kültürel açıdan bir canlılık yaşanmaktadır.

Kümbet Yaylası şenliği, Temmuzun 2. haftası (Cuma – Pazar) Kümbet yaylasında yapılmaktadır.

Bektaş Yaylası Şenliği, Ağustos ayının ilk haftası ( Cuma – Pazar) Bektaş yaylasında yapılmaktadır.

Dereli Örf ve Adetler

İlçe Örf ve Adet bakımından Giresun iline benzerlik göstermekte olup. Türkmen/Çepni boylarına has geleneksel giysiler halk tarafından özel günlerde giyilmekte. Yeni takvimle mayısın 20sine tekabul eden Mayıs yedisi kutlamaları Aksu deresinin denize döküldüğü yerde yapılmakta. Sonra Mayıs ayının 6ncı gününe rastlayan Hıdırellez şenlikleri de İlçenin, Civar köylerin ve Denizin muhteşem görüntüsüne hakim Guskun tepesinde yapılmaktadır.

Ayrıca Cenazelerde Talkım verilmekte ve 3 gece Mezar başında ateş/ışık yakılmakta, 4 cumalık ve 52nci güne karşılık gelen 52 duası okunmaktadır. Ramazan boyunca Dımbılcı denen ve genellikle çocuklardan oluşan guruplar maniler söyleyerek evlerin kapısını çalar ve yiyecek yufka/tatlı başta olmak üzere çeşitli hediyeler toplarlar.

Mesela Efsaneler arasında Elik Keçi, Kuyu, otbitmez, bereket, su çoban kayası, cami yeri efsaneleri ünlüdür. Bu nedenle Alevi/Bektaşi inançlarına uygun olarak Ocak yerleri ziyaret edilir. Sonra hastalara şifa, dertlere deva aranır, Sacayaktan atlanır. Daha sonra  Türkmen, Çepniler Hacıbektaş Velinin ilk müridleri olup Alevidirler. Bu konuda Prof. Faruk Sümer’in Oğuzlar isimli eserinde Trabzon yöresi Çepnileri bölümünde ayrıntılı bilgi mevcuttur.

Zırhlıhan ve Saltuk köylerinde Alevi yurttaşların yaptırmış olduğu Cem Evi bulunmaktadır.

Ayrıca Kuzukulağı yemeği, gücükdene çorbası, galdirik turşusu, armut ballaması, çökelik yöresel yemeklerdir.

Dereli’de Eğitim

Giresun İli Dereli İlçesi Y.İ.B.O Binasında Milli Eğitim Bakanlığı’nca 2007-2008 Yılından İtibaren Resmen Eğitimine Başlamıştır.

Dereli İlçesi Kültür

Kuruluklar : Fırın Fasulyesi, Fırın Darısı ve unları, Soğan, Sarımsak ve Tahıllar, Yufka, Kadayıf, Patates.

Pekmezler : Taflan Pekmezi, Üzüm Pekmezi, Armut, Elma Pekmezi, Töngel (Döngel-Muşmula) Pekmezi.

Reçeller : İncir, Üzüm, Kiraz, Ayva, Vişne, Kızılcık, Şeftali, Elma Reçeli.

Turşular : Fasulye, Salatalık, Yeşil Domates, Biber, Beyaz Lahana Turşusu.

Tuzlular : Fasulye, Mantar, Yeşil Domates, Hamsi Tuzlusu.

Salçalar : Biber, Domates Salçası.

Baharatlar : Karabiber, Kırmızı Biber, Nane, Anuk, Kekik, Reyhan.

Çerezler : Fındık, Ceviz, Kestane, Pestil, Çedene, Pıtlak (Patlamış) Mısırı, Dut Kurusu ve Kuru Üzüm